Η Φωτιά, η Φλόγα, η Πίστη, είναι γένους Θηλυκού. Όπως είναι και η Αγωνιστικότητα, η Θέληση, η Ελπίδα, η Ζωή, η Ελευθερία, η Tιμή, η Αξιοπρέπεια, η Λεβεντιά.
Αλλά και η Ιστορία είναι γένους θηλυκού. Η Γυναίκα και η Ιστορία βαδίζουν χέρι-χέρι. Καμία σελίδα της δεν έχει γραφεί χωρίς τη γυναικεία συμμετοχή, είτε εμφανή, είτε αφανή. Ποτέ και πουθενά.
Και ειδικά, στο Αρκάδι.
Το Μοναστήρι του Αρκαδίου, η Αετοφωλιά της Κρήτης. Το Μοναστήρι, που είχε διανύσει τεράστια απόσταση στο Χρόνο, στην κρητική ιστορία. Το Μοναστήρι που, χτισμένο στο στρατηγικό σταυροδρόμι τριών επαρχιών (Ρεθύμνου, Μυλοποτάμου, Αμαρίου) και στο κακοτράχαλο ύψωμά του, στέγαζε τους Αετούς της Κρήτης, τους Επαναστάτες.
Η επανάσταση του 1866-1869 αποτελεί τη σπουδαιότερη περίοδο στην ιστορία της Μονής Αρκαδίου και οι 8 και 9 Νοεμβρίου 1866 ήταν οι δύο κοσμοϊστορικές ημέρες της πολιορκίας της.
Την αυγή της 8ης Νοεμβρίου οι Τούρκοι περικυκλώνουν το Μοναστήρι την ώρα τέλεσης της Θείας Λειτουργίας για την εορτή των Ταξιαρχών. Ο Ηγούμενος Γαβριήλ ειδοποιείται ότι οι Τούρκοι βρίσκονται προ της Μονής. Ο Σουλεϊμάν, ο επικεφαλής του στρατού, καλεί από το ύψωμα Κορέ τους επαναστάτες να παραδοθούν, μα την απάντηση δίνουν τα όπλα των πολιορκούμενων.
Στο Μοναστήρι έχουν καταφύγει και πολλά γυναικόπαιδα από τα γύρω χωριά. Από τα 970 περίπου άτομα που βρίσκονται στη Μονή, τα 705 είναι γυναικόπαιδα. Μοναδικό και αξιοθαύμαστο είναι το γεγονός ότι οι γυναίκες με τα παιδιά τους μπορούσαν να αποχωρήσουν από το Μοναστήρι όποτε ήθελαν. Εκείνες όμως αρνήθηκαν να φύγουν, ακόμη και όταν άρχισαν οι μάχες.
Οι γυναίκες έμειναν στο Μοναστήρι, γνωρίζοντας την τραγική συνέχεια για εκείνες και τα παιδιά τους. Έμειναν και πολέμησαν σαν άντρες. Καθ’ όλη τη διάρκεια της πολιορκίας, κουβαλούσαν στους πολεμιστές πολεμοφόδια και νερό, τους εμψύχωναν και φρόντιζαν τους τραυματίες, ενώ έπρεπε να παρηγορούν τα παιδιά τους και τις ηλικιωμένες. Πολλά ηρωικά στιγμιότυπα διαδραματίστηκαν με πρωταγωνιστές γυναίκες, όπως με την ηρωίδα Χαρίκλεια Δασκαλάκη:
Στη δυτική πύλη κυματίζει η σημαία της Μονής. Στη ΒΔ γωνιά του Μοναστηριού κυματίζει η σημαία του οπλαρχηγού Γιώργη Δασκαλάκη. Πολλές φορές οι σφαίρες σπάνε το κοντάρι της, μα η μάνα του, η Χαρίκλεια Δασκαλάκη την αναστηλώνει. Τη δεύτερη μέρα, λίγο πριν την εκπόρθηση της μονής, την πήρε, τη ζώστηκε και αργότερα την παρέδωσε στον εγγονό της, Στυλιανό, υιό του Γεωργίου.
-Η αιχμαλωτισθείσα Καντζοπούλα εξιστορεί ότι πολλές γυναίκες εγκατέλειψαν τα παιδιά τους μόνα τους και έτρεξαν στη συμπλοκή υπερασπίζοντας τους άνδρες τους με νύχια και με δόντια, όταν, στις 9 Νοεμβρίου πια, οι Τούρκοι εισέβαλαν στο Μοναστήρι. Η ώρα της θυσίας πλησιάζει. Τα γυναικόπαιδα οδεύουν προς την ανατολική πλευρά της μονής όπου βρίσκεται η πυριτιδαποθήκη. Άλλα πάλι ζητάνε άσυλο στα κελιά των Μεσοκουμίων.
-Η τρίτη έφοδος των Τούρκων ξεκινάει και η αυλή πλημμυρίζει από τους εχθρούς. Οι ήρωες αποσύρονται από το ισόγειο κελί των Μεσοκουμίων. Έχοντας αφήσει έξω από το κελί ένα σακίδιο πυρίτιδος, η Χαρίκλεια Δασκαλάκη ορμάει και αρπάζει το σακίδιο. Ο υιός της Κων/νος πυροβολεί από τη θύρα του κελιού τους Τούρκους. Τραυματίζεται και αναφωνεί. Η μητέρα του απαντά: «Για τόσο πράμα! Θέλεις να σε ακούσουν και να πουν ότι φοβήθηκες υιέ μου;». Με ψυχραιμία καθαρίζει τα αίματα από το πρόσωπό του και καθησυχάζει τους άλλους ότι δεν συμβαίνει τίποτα. Αργότερα, θα τον δει να σκοτώνεται μπροστά της. Την ίδια ώρα καταβάλλονται μεγάλες προσπάθειες να μπουν στην πυριτιδαποθήκη όσο το δυνατόν περισσότεροι.
-Κατά τη μαρτυρία του Παπαδάκη, μια ώρα πριν εισέλθουν οι Οθωμανοί στη Μονή ένα μικρό κορίτσι ρωτούσε ποιος θέλει να εισέλθει στην πυριτιδαποθήκη. Ακολούθησαν πολλά νέα κορίτσια και γυναίκες. Δεκάδες άλλα παρόμοια περιστατικά διαδραματίστηκαν στο Αρκάδι, τις δύο αυτές ιστορικές ημερομηνίες, της 8 και 9 Νοεμβρίου 1866, που απέδειξαν πως οι Ηρωίδες πολεμούν και αγωνίζονται σαν τις Κρητικές.
Από τους 964 πολιορκημένους αιχμαλωτίστηκαν οι 114 άνδρες και γυναίκες. Εκτός από 3-4 που διέφυγαν, οι υπόλοιποι φονεύτηκαν. Ανάμεσα στους αιχμάλωτους, η Χαρίκλεια Δασκαλάκη και η Ελένη Λουκάκη ή Σφακιαναντώναινα, που ήταν τότε μόλις 5-6 ετών.
Το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου δεν έκλεισε το Κρητικό Ζήτημα, όπως ήλπιζαν οι Οθωμανοί. Αντιθέτως, άνοιξε τις κλειστές πόρτες της Ευρωπαϊκής Διπλωματίας. Μπορούμε να ισχυριστούμε πως η ελευθερία της Κρήτης ξεκίνησε από το Αρκάδι.
Η Κρητικιά είναι η γυναίκα που συνεχίζει την ηρωική ιστορία και συμπεριφορά της Ελληνίδας στο Μεσολόγγι, στο Σούλι και στη Νάουσα και χαράσσει το δρόμο για τους αγώνες των Γυναικών στους δύο Παγκοσμίους Πολέμους, στην Εθνική Αντίσταση, στους αγώνες για τη Δημοκρατία κατά τη σκοτεινή Επταετία.
Θα πολεμήσει ισότιμα με τον άντρα, θα διατηρήσει το φρόνημα υψηλό, θα αρνηθεί την υποταγή, θα δώσει το παράδειγμα, δε θα δειλιάσει, δεν θα υποταχθεί. Η Κρητικιά στο Αρκάδι όπως και στις προαναφερθείσες επάλξεις του Ελληνισμού έχει τα ίδια κύρια χαρακτηριστικά:
– Είναι κάθε ηλικίας και ανήκει σε όλες τις γενιές: Κορίτσι, κοπέλα, ώριμη γυναίκα και γιαγιά.
– Δε θέτει υπεράνω του σκοπού της και της υπηρεσίας της προάσπισης της πατρίδας ούτε τα ίδια τα παιδιά της.
– Φθάνει μέχρι το εκούσιο Ολοκαύτωμα. Όταν παρέχεται επανειλημμένα η ευκαιρία στις Γυναίκες του Αρκαδίου να γλιτώσουν οι ίδιες και τα παιδιά τους, εκείνες προτίμησαν την απώλεια της ζωής τους από την απώλεια της αξιοπρέπειάς τους…
– Επιλέγει συνειδητά τη θυσία και το θάνατο περιφρονώντας κάθε κίνδυνο ή δελεασμό. Έδωσε μάχη σώμα με σώμα, σαν Λέαινα, μέχρι τελευταίας ρανίδας.
– Προασπίζεται ιδέες, ιδανικά, αξίες, αρετές με ανεπανάληπτη στην ιστορία ψυχική και σωματική δύναμη μέχρι του σημείου της ανατίναξης που αποτελεί παγκόσμιο μοναδικό γεγονός για γυναίκες.
– Όλα αυτά, τέλος, πραγματοποιούνται ομαδικά χωρίς παραμικρή εξαίρεση. Η ο-μ-α-δ-ι-κ-ό-τ-η-τ-α εκφράζει επιπρόσθετα το γεγονός ότι τα παραπάνω αποτελούσαν κοινή πεποίθηση εμπεδωμένη και όχι μεμονωμένα περιστατικά που προήλθαν σε μια απλά χρονική ιστορική συγκυρία..
-Είναι η Ηρωίδα, που είναι παρούσα σε ένα ιστορικό γεγονός πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από αυτό. Πριν και κατά, γιατί, είτε ενεργούσε η ίδια, μαχόμενη, είτε ενθάρρυνε, προετοίμαζε, συνέδραμε τους άντρες, τους εμψύχωνε και συντηρούσε την οικογένεια και την περιουσία τους, ενόσω εκείνοι απουσίαζαν ΓΙΑ το γεγονός αυτό και ΣΕ αυτό. Μετά, διότι συχνά έμενε μόνη της, ως σύζυγος, μάνα, κόρη, συγγενής, αναλαμβάνοντας καθήκοντα και ευθύνες βαριές και δυσβάσταχτες.
Τέτοιες άξιες Κόρες έχω την τιμή να έχω στο γενεαλογικό μου δέντρο. Δύο μικρά κοριτσάκια, η Άννα και η Χρυσή, είδαν τον νέο πατέρα τους, τον Γεώργιο Εμμ. Γιαννακουδάκη ή Γιαννακό, όπως τον αποκαλούσαν όλοι, λόγω της λεβεντιάς του, να φεύγει εθελουσίως για το Αρκάδι και τον ενθάρρυναν. Για να μείνουν, τελικά, ορφανές…
Η Άννα μεγάλωσε, παντρεύτηκε και γέννησε τον παππού μου, τον Μιχάλη Παπαδάκη, πατέρα της μητέρας μου, Ευγενίας. H κόρη του Ήρωα τον γαλούχησε με αγάπη για την Πατρίδα, τον Συνάνθρωπο, τον Συμπατριώτη, με διάθεση αυτοθυσίας για τα ανώτερα ιδανικά. Με αυτά ως σημαία πορεύτηκε ο Μιχάλης Παπαδάκης στη ζωή του προσφέροντας στον τόπο του και στους ανθρώπους του όσο μπορούσε περισσότερα. Πλημμυρισμένος από ευγνωμοσύνη για τον Ήρωα παππού του, κατασκεύασε στον τόπο του, τον Ορθέ Μυλοποτάμου, Ηρώον ύψους 5 μέτρων, μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας, που αφηγείται την ελληνική ιστορία από τα χρόνια του Ομήρου ως του Ελευθ. Βενιζέλου και στην κορυφή του φέρει την προτομή του Ήρωα Γιαννακού να ατενίζει το Αρκάδι.
Έτσι και όλες οι Γυναίκες-απόγονοι και συγγενείς Ηρώων έζησαν μαζί τους το δικό τους δράμα, που, όχι μόνο δεν τις έριξε χαμηλότερα, αλλά αντίθετα, τις εκτίναξε σε ανώτερες σφαίρες και τις εμπότισε με σπάνιες Αξίες, πράγμα που τις κατέστησε ευεργετικές για το περιβάλλον τους, αφού οι Γυναίκες διαμορφώνουν προσωπικότητες και συνειδήσεις, τόσο των παιδιών τους, όσο και των γύρω τους, στους οποίους μεταλαμπαδεύουν τις Αξίες αυτές.
Ενώ ο Ήλιος έδυε, την 9η Νοεμβρίου, η πυριτιδαποθήκη ανατινάσσεται. «Το γεγονός τούτο είναι έργον ηρωικόν και υπεράνθρωπον», θα πει αργότερα ο αμερικανός δημοσιογράφος Σκίννερ, που εξέτασε τον τόπο της εθελοθυσίας λίγες μέρες μετά.
Οι Γυναίκες, τριών γενεών, λαμπερές από τη Φωτιά εκτινάχτηκαν στον ουρανό, έγιναν ένα τεράστιο πυροτέχνημα, που το είδε όλη η Κρήτη, το είδε όλος ο κόσμος και πήρε το μήνυμα πως οι Κρητικές, όπως και οι Κρητικοί, έχουν καρδιά Λιονταριού. Δεν δέχονται ούτε ένα λεπτό ζωής χωρίς Ελευθερία, χωρίς Αξιοπρέπεια…
Οι Κρητικές ξέρουν να μάχονται σαν Λέαινες και να πεθαίνουν σαν «Αετίνες στον αέρα»… Η ασυμβίβαστη ψυχή τους εξερράγη στο Αρκάδι σαν Ηφαίστειο και η Λάβα των Αξιών τους, των Αρετών τους, πλημμύρισε την Κρήτη, εμπότισε τον Κόσμο!…
Δώρα Παπαδάκη
Δικηγόρος
Πολιτευτής ΠΑΣΟΚ Α΄Αθήνας
τ. Αντιπρόεδρος «Παγκρητίου Ενώσεως»