Π ΘΕΟΔΩΡΑ Ε. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΠΑΡ’ ΑΡΕΙΩ ΠΑΓΩ
DEA και DEE Ευρωπαϊκού Δικαίου
Προς
ΠΟΛΙΤΕΥΤΗΣ ΠΑΣΟΚ Α΄ ΑΘΗΝΑΣ τον Τομέα Ισότητας του ΠΑΣΟΚ
Επιτροπή Διεθνών Σχέσεων
ΒΟΥΚΟΥΡΕΣΤΙΟΥ 29-106 73 ΑΘΗΝΑ
ΤΗΛ. 210 36.25.635 FAX 210 68.94.554
Διατάξεις στις Ευρωπαϊκές Συνθήκες και στο Ευρωσύνταγμα
για Γυναίκες και Ισότητα
Ήδη η ιδρυτική Συνθήκη της ΕΟΚ του 1957, προέβλεπε την ισότητα των δύο φύλων, τουλάχιστον ως προς τις αμοιβές, αφού η Ευρωπαϊκή Κοινότητα ήταν τότε μία καθαρά οικονομική ένωση των κρατών-μελών, που έπρεπε όμως να διασφαλίσει και την ελεύθερη κυκλοφορία, όχι μόνο εμπορευμάτων, κεφαλαίων και υπηρεσιών, αλλά και προσώπων. Για τον λόγο αυτό, έπρεπε να εξασφαλίσει την παροχή ίσων δικαιωμάτων στους εργαζόμενους στα κράτη-μέλη.
Η σχετική διάταξη (άρ. 119 ΣυνθΕΟΚ) έχει ως εξής:
Κάθε Κράτος – μέλος διασφαλίζει την εφαρμογή της αρχής της ισότητας των αμοιβών μεταξύ ανδρών και γυναικών, που παρέχουν ίδια εργασία. Αμοιβή εννοούμε τον μισθό και κάθε άλλου είδους αντάλλαγμα, που παρέχεται άμεσα ή έμμεσα, σε χρήμα ή σε άλλη μορφή, από τον εργοδότη στον εργαζόμενο.
Η Συνθήκη του Μάαστριχτ, για την «Ευρωπαϊκή Ένωση», επανέλαβε καταρχήν την παραπάνω διάταξη, ως εξής:
Άρθρο 119
Κάθε κράτος μέλος εξασφαλίζει κατά τη διάρκεια του
πρώτου σταδίου και διατηρεί εν συνεχεία την εφαρμογή της
αρχής της ισότητος των αμοιβών για όμοια εργασία μεταξύ
εργαζομένων ανδρών και γυναικών.
Ως αμοιβή νοούνται, κατά την έννοια του παρόντος άρθρου,
οι συνήθεις βασικοί ή ελάχιστοι μισθοί ή αποδοχές και όλα
τα άλλα οφέλη που παρέχονται άμεσα ή έμμεσα, σε χρήμα-
τα ή σε είδος, από τον εργοδότη στον εργαζόμενο, λόγω
της σχέσεως εργασίας.
Η ισότης αμοιβής χωρίς διακρίσεις φύλου συνεπάγεται :
α) ότι η αμοιβή, παρεχόμενη για όμοια εργασία που πληρώ-
νεται κατ΄ αποκοπήν καθορίζεται με βάση την ίδια
μονάδα μετρήσεως.
β) ότι η αμοιβή, η παρεχόμενη για εργασία που πληρώνεται
με βάση τη χρονική διάρκεια είναι η ίδια για όμοια θέση
εργασίας.
Κάνει, όμως, πλέον, και σαφή αναφορά στα αναγνωρισμένα διεθνώς ανθρώπινα δικαιώματα (στα οποία συμπεριλαμβάνεται και η ισότητα των δύο φύλων), τα οποία δεσμεύτηκε να εδραιώσει. Το σχετικό άρθρο έχει ως εξής:
ΤΙΤΛΟΣ ΧVII ( * )
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Άρθρο 130 Υ
1. Η πολιτική της Κοινότητας στον τομέα της συνεργασίας
για την ανάπτυξη, η οποία συμπληρώνει την πολιτική των
κρατών μελών, ευνοεί :
– τη σταθερή και διαρκή οικονομική και κοινωνική ανά-
πτυξη των αναπτυσσόμενων χωρών, και, ιδιαιτέρως, των
πιο μειονεκτικών,
– την αρμονική και προοδευτική ένταξη των αναπτυσσό-
μενων χωρών στη διεθνή οικονομία,
– την καταπολέμηση της ένδειας στις αναπτυσσόμενες
χώρες.
2. Η κοινοτική πολιτική στον τομέα αυτόν συμβάλλει στο
γενικό στόχο της ανάπτυξης και της εδραίωσης της δημο-
κρατίας και του κράτους δικαίου, καθώς και στο στόχο του
σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών
ελευθεριών.
3. Η Κοινότητα και τα κράτη μέλη σέβονται τις υποχρεώ-
σεις και λαμβάνουν υπόψη τους στόχους που έχουν εγκρίνει
στα πλαίσια των Ηνωμένων Εθνών και των άλλων αρμόδιων
διεθνών οργανισμών.
Το Ευρωσύνταγμα, που δεν κυρώθηκε ακόμη από όλα τα κράτη – μέλη
και είναι σε φάση αναμονής, περιέχει πολλές διατάξεις που αναφέρονται στην
ισότητα (γενική, όχι μόνο στις αμοιβές ) των δύο φύλλων, στη γυναίκα,
στην οικογένεια, τις οποίες παραθέτουμε :
ΜΕΡΟΣ I
TITΛΟΣ I
OΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
Άρθρο Ι – Ι
Ίδρυση της Ένωσης
1. Εκφράζοντας τη βούληση των πολιτών και των κρατών της Ευρώπης να οικοδομήσουν το κοινό τους μέλλον, το παρόν Σύνταγμα ιδρύει την Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία τα κράτη μέλη απονέμουν αρμοδιότητες για την επίτευξη των κοινών τους στόχων. Η Ένωση συντονίζει τις πολιτικές των κρατών μελών οι οποίες στοχεύουν στην επίτευξη των εν λόγω στόχων και ασκεί κατά τον κοινοτικό τρόπο τις αρμοδιότητες που της απονέμουν.
2. Η Ένωση είναι ανοιχτή σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη που σέβονται τις αξίες της και δεσμεύονται να τις προάγουν από κοινού.
Άρθρο Ι – 2
Οι αξίες της Ένωσης
Η Ένωση βασίζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες. Οι αξίες αυτές είναι κοινές στα κράτη μέλη εντός κοινωνίας που χαρακτηρίζεται από τον πλουραλισμό, την απαγόρευση των διακρίσεων, την ανοχή, τη δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη και την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών.
Άρθρο Ι – 3
Οι στόχοι της Ένωσης
1. Η Ένωση αποσκοπεί να προάγει την ειρήνη, τις αξίες της και την ευημερία των λαών της.
2. Η Ένωση παρέχει στους πολίτες της χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης χωρίς εσωτερικά σύνορα και εσωτερική αγορά όπου ο ανταγωνισμός είναι ελεύθερος και ανόθευτος.
3. Η Ένωση εργάζεται για τη βιώσιμη ανάπτυξη της Ευρώπης με γνώμονα την ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη και τη σταθερότητα των τιμών, την άκρως ανταγωνιστική κοινωνική οικονομία της αγοράς, με στόχο την πλήρη απασχόληση και την κοινωνική πρόοδο, και το υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος. Προάγει την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο.
Η Ένωση καταπολεμά τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις διακρίσεις και προωθεί την κοινωνική δικαιοσύνη και προστασία, την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών, την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών και την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού.
Η Ένωση προάγει την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή και την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών.
Άρθρο ΙΙ – 92
Απαγόρευση της εργασίας των παιδιών και προστασία των νέων στην εργασία
Η εργασία των παιδιών απαγορεύεται. Η ελάχιστη ηλικία για την ανάληψη εργασίας δεν μπορεί να είναι μικρότερη από την ηλικία κατά την οποία λήγει η υποχρεωτική σχολική φοίτηση, υπό την επιφύλαξη ευνοϊκότερων κανόνων για τους νέους και εξαιρέσει περιορισμένων παρεκκλίσεων.
Οι νέοι που εργάζονται πρέπει να απολαύουν συνθηκών εργασίας προσαρμοσμένων στην ηλικία τους και να προστατεύονται από την οικονομική εκμετάλλευση ή από οποιαδήποτε εργασία που θα μπορούσε να βλάψει την ασφάλειά τους, την υγεία τους, τη σωματική, πνευματική, ηθική ή κοινωνική ανάπτυξή τους ή θέσει σε κίνδυνο την εκπαίδευσή τους.
Άρθρο ΙΙ – 93
Οικογενειακή ζωή και επαγγελματική ζωή
1. Η οικογένεια απολαύει νομικής, οικονομικής και κοινωνικής προστασίας.
2. Κάθε πρόσωπο, προκειμένου να μπορεί να συνδυάζει την οικογενειακή με την επαγγελματική ζωή του, έχει δικαίωμα προστασίας από την απόλυση για λόγους που συνδέονται με τη μητρότητα καθώς και δικαίωμα αμειβόμενης άδειας μητρότητας και γονικής άδειας μετά τη γέννηση ή την υιοθεσία παιδιού.
Άρθρο ΙΙ – 94
Κοινωνική ασφάλεια και κοινωνική αγωγή
1. Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα πρόσβασης στις παροχές κοινωνικής ασφάλειας και στις κοινωνικές υπηρεσίες που εξασφαλίζουν προστασία σε περιπτώσεις όπως η μητρότητα, η ασθένεια, το εργατικό ατύχημα, η εξάρτηση ή το γήρας καθώς και σε περίπτωση απώλειας της απασχόλησης, σύμφωνα με τους κανόνες που ορίζονται στο δίκαιο της Ένωσης και τις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές.
TITΛΟΣ ΙΙΙ
ΙΣΟΤΗΤΑ
Άρθρο ΙΙ – 80
Ισότητα έναντι του νόμου
Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι έναντι του νόμου.
Άρθρο ΙΙ – 81
Απαγόρευση διακρίσεων
1. Απαγορεύεται κάθε διάκριση ιδίως λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού.
2. Εντός του πεδίου εφαρμογής του Συντάγματος και με την επιφύλαξη οποιασδήποτε από τις ειδικές του διατάξεις, απαγορεύεται κάθε διάκριση λόγω ιθαγένειας.
Άρθρο ΙΙ – 82
Πολιτιστική θρησκευτική και γλωσσική πολυμορφία
Η Ένωση σέβεται την πολιτιστική, θρησκευτική και γλωσσική πολυμορφία.
Άρθρο ΙΙ – 83
Ισότητα γυναικών και ανδρών
Η ισότητα γυναικών και ανδρών πρέπει να εξασφαλίζεται σε όλους τους τομείς, μεταξύ άλλων στην απασχόληση, την εργασία και τις αποδοχές.
Η αρχή της ισότητας δεν αποκλείει τη διατήρηση ή τη θέσπιση μέτρων που προβλέπουν ειδικά πλεονεκτήματα υπέρ του υποεκπροσωπούμενου φύλου.
Άρθρο ΙΙ – 84
Δικαιώματα του παιδιού
1. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην προστασία και τη φροντίδα που απαιτούνται για την καλή διαβίωση τους. Τα παιδιά μπορούν να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώμη τους. Η γνώμη τους σχετικά με ζητήματα που τα αφορούν λαμβάνεται υπόψη σε συνάρτηση με την ηλικία και την ωριμότητα τους.
2. Σε όλες τις πράξεις που αφορούν τα παιδιά, είτε επιχειρούνται από δημόσιες αρχές είτε από ιδιωτικούς οργανισμούς, πρωταρχική σημασία πρέπει να δίνεται στο υπέρτατο συμφέρον του παιδιού.
Διαπιστώνουμε, λοιπόν, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να κατοχυρώσει όσο γίνεται ευρύτερα και βαθύτερα την ισότητα των δύο φύλων. Αρκεί να της το επιτρέψουμε. Αρκεί, ακόμη, να συνδράμουμε συζητώντας, υποβάλλοντας προτάσεις, αλλά και υποστηρίζοντας το Σύνταγμα της Ευρώπης.
Αθήνα, 28. 11. 2005
Δώρα Παπαδάκη