Αν θα έπρεπε να εντοπίσουμε τα αδύνατα σημεία και προβλήματα του ισχύοντος οικογενειακού δικαίου, ώστε έτσι να οδηγηθούμε και στη λύση τους, αυτά είναι τα εξής :
α) Η έλλειψη ευελιξίας και ταχύτητας
β) Η έλλειψη ομοιογενούς, ίσως και δίκαιης αντιμετώπισης παρόμοιων περιπτώσεων.
γ) Η έντονη παρουσία Αστυνομικών οργάνων, η αναγκαστική παρέμβαση ανακριτικών και δικαστικών αρχών, κάτι όμως που τραυματίζει, στην περίπτωση αυτή προσωπικών – οικογενειακών σχέσεων, την ανθρώπινη ψυχή και ειδικά την ψυχή των παιδιών.
δ) Η έλλειψη προληπτικών – συμβουλευτικών μεθόδων.
Ως λύση σε όλα τα παραπάνω προβλήματα η υπογράφουσα προτείνει την εισαγωγή ενός νέου θεσμού που θα αποτελείται από Κέντρα, τα οποία θα εδρεύουν στις έδρες Πρωτοδικείων ή/και Ειρηνοδικείων.
Θα στελεχώνονται από Ψυχολόγους, Κοινωνικούς Λειτουργούς, Δικηγόρους και υπαλλήλους γραμματειακής υποστήριξης.
Θα αποκαλούνται «Κέντρα Εξυπηρέτησης Οικογένειας».
Έργο τους θα είναι :
1) Η υποχρεωτική ενημέρωση των δύο μελλοντικών συζύγων ΠΡΙΝ το γάμο, για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους.
2) Η αντίστοιχη ενημέρωσή τους, αν το ζητήσουν και ΜΕΤΑ το γάμο.
3) Η διαρκής διενέργεια ομαδικών συζητήσεων – σεμιναρίων – συνεδρίων, για θέματα που αφορούν την οικογένεια και τα μέλη της (και με την ευρεία έννοια της λέξης «μέλη»).
4) Η υποβολή προτάσεων ετησίως στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το οποίο θα οφείλει να συμπεριλαμβάνει στην διδακτέα ύλη κάθε σχολικού έτους το εκάστοτε κατάλληλο για την ηλικία των παιδιών περιεχόμενο, που σκοπό θα έχει την ενημέρωσή τους για τα οικογενειακά θέματα και την πρόληψη αντίστοιχων προβλημάτων.
5) Η συμβιβαστική επίλυση, καταρχήν, όλων των οικογενειακών διαφορών, που αφορούν τη συμβίωση, τη «διάσταση», το διαζύγιο, τη διατροφή, την επικοινωνία με τα τέκνα, την επιμέλεια, την ενδοοικογενειακή βία, κ.λ.π.
Οι προαναφερόμενοι επιστήμονες του Κέντρου θα συζητούν με όλους τους εμπλεκόμενους και θα καταλήγουν στην προσφορότερη λύση, έχοντας ευελιξία στις επιλογές του, που θα ισορροπεί τις ανάγκες όλων και ιδιαίτερα, των παιδιών.
Θα υπογράφεται σχετικό συμφωνητικό.
Η τήρησή του θα παρακολουθείται από το Κέντρο, με συνεχή επικοινωνία με τους εμπλεκόμενους και ιδιαίτερα με τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας.
Σε περίπτωση παραβίασης των συμφωνηθέντων θα επιχειρεί το Κέντρο την εκτέλεσή τους. Αν και αυτή η προσπάθεια δεν τελεσφορήσει, τότε θα εφαρμόζονται οι ισχύοντες σήμερα Νόμοι.
Όταν, όμως, στην υπόθεση εμπλέκεται παιδί (ειδικά σε περιπτώσεις επικοινωνίας με το τέκνο ή ενδοοικογενειακής βίας), τότε κατά την εκτέλεση της απόφασης σύμφωνα με το Νόμο, θα παρίστανται πάντα και ψυχολόγοι, ο οποίος θα συνδιαλέγεται με το παιδί (και όχι άμεσα τα αστυνομικά όργανα, τα οποία απλώς θα παρευρίσκονται διακριτικά).
Ένα άλλο ζήτημα, στο οποίο ίσως θα πρέπει να καινοτομήσουμε, είναι αυτό της διατροφής αυτού που δεν εργάζεται εκτός οικίας, αλλά παρέχει τις υπηρεσίες του σε όλες -ή στις περισσότερες- οικογενειακές ανάγκες, εντός γάμου ή στα πλαίσια συμφώνου συμβιώσεως.
Αν και το ζητούμενο είναι η εργασία όλων, στην πράξη υπάρχουν πολλές περιπτώσεις ζευγαριών, όπου ο ένας σύζυγος ή σύντροφος (και, ως επί το πλείστον, η γυναίκα), κατ΄ ανάγκην ή κατ΄ επιλογήν, εκτελεί μόνο τις οικιακές εργασίες και πολλές φορές παράλληλα συνδράμει και τον/την σύζυγο ή συμβιούντα στην εργασία του, είτε αυτή είναι αγροτική ενασχόληση (όπως κατά κόρον συμβαίνει στην ελληνική ύπαιθρο), είτε βοήθεια σε ελεύθερο επάγγελμα, επιχείρηση κ.λ.π.
Πολλές φορές, όμως, τα άτομα αυτά, παρά την πολλαπλή συνεισφορά τους, γίνονται θύματα εκμετάλλευσης από το «έτερον ήμισυ», το οποίο δεν τους παρέχει τα απαραίτητα, ούτε για τη φροντίδα του προσώπου τους. Το φαινόμενο αυτό οδηγεί σε έντονες προστριβές το ζευγάρι, που μπορεί να οδηγήσει και σε συστηματική -μάλιστα- ενδοοικογενειακή βία. Καλό θα ήταν, λοιπόν, να ρυθμίσει ο Νόμος το θέμα αυτό, στο οποίο, σήμερα δυστυχώς, η μόνη λύση είναι το διαζύγιο, που, με τη ρύθμιση αυτή, θα το αποφεύγαμε.
Πρέπει, επομένως, να θεσπιστεί η υποχρέωση του εργαζόμενου συζύγου ή/και συμβιούντος, να παρέχει στον άλλο -μη τυπικά εργαζόμενο- τα απαραίτητα για την κάλυψη των αναγκών του και την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, σε συνάρτηση βέβαια και με τη συνεισφορά του, αλλά και με τις οικονομικές δυνατότητες του εργαζόμενου.
Για τη διεκδίκησή τους θα εφαρμόζονται τα προαναφερόμενα.
Κατά τα λοιπά, τονίζουμε πως οι «προτάσεις προς διαβούλευση για εκσυγχρονισμό των διατάξεων του οικογενειακού δικαίου» βρίσκουν την υπογράφουσα σύμφωνη.
Ειδικά για την -πάσης φύσεως- διατροφή, προσθέτουμε πως ευέλικτο μέτρο και αποτελεσματικό θα ήταν η θέσπιση της δυνατότητας του Δικαστηρίου να διατάξει τον εργοδότη (ιδιώτη ή Δημόσιο) του συζύγου-υπόχρεου προς καταβολή της διατροφής, να καταβάλει το αντίστοιχο ποσόν-τμήμα του μισθού απευθείας σε λογαριασμό του δικαιούχου αυτής.
Δώρα Παπαδάκη
Δικηγόρος Αθηνών στον Άρειο Πάγο
D.Ε.Α. και D.Ε.Ε. Ευρωπαϊκού Δικαίου
Εντός των ημερών αποστέλλω και τις προτάσεις της Επιτροπής μου για την ενδοοικογενειακή βία, για τις οποίες περιμένω και τις παρατηρήσεις των μελών της.